Borsa Temel Analizler KONSOLİDE MALİ TABLOLAR

Tanım

Mali tablolar, bir işletmenin belirli bir dönemdeki faaliyetlerinin finansal özetini ilgililere aktarmak ve böylece ilgililerin işletme hakkında ayrıntılı bir bilgiye sahip olmasını sağlamak amacıyla düzenlenmektedir. Buna karşın, konsolide mali tablolar da aynı amacı gerçekleştirmek için hazırlanmakta; ancak diğer mali tablolardan farklı olarak bu tablolar birden fazla işletmenin işlemlerini ifade etmektedir.
Bir işletmenin özellikle bilanço ve gelir tabloları gibi finansal tablolarının düzenlenmesi hem hukuki hem de ekonomik bir zorunluluk iken; konsolide mali tabloların hazırlanması sadece ekonomik bir zorunluluk taşımakta ve bu tabloların düzenlenmesinin hukuki bir özelliği bulunmamaktadır.

Konsolide mali tablolar, ayrı tüzel kişiliklere sahip işletmelerin aktiflerinin, borçlarının, özkaynaklarının, gelirlerinin ve giderlerinin bir araya getirilmesi, diğer bir ifade ile ana şirketin tablolarıyla birleştirilmesiyle elde edilen tablolardır.

Bu noktada adı geçen birtakım temel kavramların açıklanması konunun daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır:

Ana Şirket:

Sermaye ve yönetim ilişkileri çerçevesinde, üzerlerinde kontrol gücüne sahip olduğu bağlı ortaklıkları ve/veya iştirakleri ve/veya sınırlı iştirakleri bulunan, yurtiçinde kurulu diğer bir işletmenin bağlı ortaklığı durumunda bulunmayan işletmedir.

Bağlı Ortaklık:

Sermaye ve yönetim ilişkileri çerçevesinde ana ortaklık (şirket) tarafından doğrudan ve/veya dolaylı olarak;

hisselerinin %50'sinden fazlasına; veya,
toplam oy hakkı içinde %50'den fazla oranda oy hakkına; veya,
yönetim kurullarında çoğunluğu seçme hakkına,
sahip olunan yurtiçinde kurulu işletmeler ile ilgili ülke mevzuatına göre yurtdışında kurulu bulunan ve faaliyet gösteren işletmelerdir.

İştirak:

Sermaye ve yönetim ilişkileri çerçevesinde ana ortaklık tarafından doğrudan ve/veya dolaylı olarak;

hisselerinin en az %10'una, en fazla %50'sine kadar sahip olunan; veya,

aynı oranlar arasında oy hakkına sahip olunan,

yurtiçinde kurulu işletmeler ile ilgili ülke mevzuatına göre yurtdışında kurulu bulunan ve faaliyet gösteren işletmelerdir.

Sınırlı İştirak:

Konsolide mali tabloların hazırlanması bakımından esas alınacak tarih itibarıyla geriye doğru sürekli olarak 1 yıl ve bunun üzerinde bir süre nitelikleri gereği aktifte bağlı menkul kıymetler arasında tutulan veya 1 yıldan uzun bir süre için anılan kıymetler arasında tutulacak hisse senetlerini çıkaran işletmeler ile ilgili ülke mevzuatına göre yurtdışında kurulu bulunan ve faaliyet gösteren işletmelerdir.

Bağlı Menkul Kıymetler:

Uzun vadeli yatırımda bulunmak ve/veya faaliyetleri üzerinde müdahale imkanına sahip olmak amacıyla ana ortaklık tarafından doğrudan ve/veya dolaylı olarak, hisselerinin %10'undan azına sahip olunan, bağlı ortaklıklar ve iştirakler harici işletmelerdeki sermaye paylarını temsil eden menkul kıymetlerdir.

İşletme

İşletmeler; şahıs işletmeleri, ticaret şirketleri ve benzeri şekillerde kurulabilmekte; bunlardan özellikle ortaklıklar, ellerindeki fonları bir başka ortaklığa sermaye olarak yatırmak suretiyle o ortaklığa iştirak etmektedirler. Bu iştirak da konsolide mali tabloların düzenlemesini gerekli kılmaktadır. Ancak burada göz önünde bulundurulması gereken nokta, buradaki iştirağın geçici olmayıp; iştirak edilen ortaklığın yönetiminde etkili olmak için gerçekleştirilen bir iştiraklık olduğudur. Zira bir şirkete iştirak etme amacı o şirketin yönetiminde etkili olup sözkonusu şirketi kendi amaçlarına uygun kullanmak olabileceği gibi, spekülasyon yaratmak da olabilmektedir.

Holding

Bir şirkete yönetime katılma amacıyla iştirak etmek, holding kavramını doğurmaktadır. Buna göre holding, ortaklığın en az bir başka ortaklığın sermayesine, onun yönetiminde etkili olabilecek oranda katılan bir ortaklık olarak tanımlanabilmektedir. (İngilizce hold tutma, elde bulundurma kelimesinden gelmektedir.) Bir holding grubunda birbirinden ayrı tüzel kişiliğe sahip ancak yönetim açısından ana şirkete bağımlı birçok ortaklık bir araya gelmekte; ana şirket dahil olmak üzere grup içindeki tüm ortaklıklar hukuksal açıdan kendi finansal tablolarını hazırlamak zorunda olmaktadırlar. Ancak her bir ortaklığa ait finansal tabloların ayrı ayrı incelenmesi ana ortaklık grubunun durumu hakkında bilgi vermemektedir. Bu sebeple grupta yer alan tüm ortaklıkların finansal tablolarının ana ortaklığa ait finansal tablolarla birleştirilerek tek bir bilanço veya gelir tablosu elde edilmesi gerekmektedir ki bu tablolar konsolide mali tablolardır.

Kısaca ifade edilecek olursa; konsolide mali tablolar oluşturulurken, topluluk şirketlerinin finansal tabloları, ana ortaklık çatısı altında konsolide edilmektedir. Topluluk şirketlerinin farklı sektörlerde faaliyette bulunmaları bu işlem sırasında herhangi bir engel teşkil etmemektedir.

Konsolide mali tabloların muhasebe standartlarında verilen tanımı ise şu şekildedir:

Konsolide Mali Tablolar; Ana Ortaklığın Ünvanı altında düzenlenen ve ana ortaklık ile bağlı ortaklığın ve kontrol gücü ana ortaklıkta olan iştiraklerin konsolidasyon yöntemi uygulanmak suretiyle varlıklar, yabancı kaynaklar, özkaynaklar, gelir ve karlar ile gider ve zararlarını bir bütün olarak gösteren, iştiraklerin ise özkaynaklardan pay alma yöntemi uygulanarak eklenmesi suretiyle oluşturulan konsolide bilanço, konsolide gelir tablosu ve bu tabloların eki diğer konsolide mali tablolar ile dipnotları ifade eder.

Tüm bu ifadelerden de kolaylıkla anlaşılabileceği gibi; konsolide mali tabloların düzenlenme amacı, ana ortaklığa bağlı ortaklıklar ile kontrolü ana ortaklıkta olan iştiraklerin ve sınırlı iştiraklerin aktif, pasif, gelir ve giderleri ile gayri nakdi yükümlülüklerini tek bir ortaklığa aitmiş gibi göstererek, topluluğun bir bütün olarak finansal durumu ve faaliyet sonuçları hakkında tasarruf sahiplerine, yatırımcılara, denetim mercilerine ve ilgili diğer kişilere bilgi vermektir.

Konsolide mali tablolar bir gruba dahil her bir şirketin faaliyet sonuçlarını birarada gösterdikleri için bu tabloların kullanımında birtakım sınırlamalar sözkonusudur. Bu sınırlamaları aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:

Konsolide mali tabloların finansal analizinden elde edilen sonuçlar ortalama bir değer taşımaktadır. Zira durumu kötü olan bir işletme grup içindeki diğer kuvvetli işletmelerin etkisiyle iyi durumdaymış gibi görünebilmektedir.

Grup içindeki şirketlerin muhasebe sistemlerinin, değerleme yöntemlerinin farklılığı konsolide mali tabloların sonuçlarının sapmasına sebep olabilmektedir.

Bu tabloların değerlenmesinde kredi verenler ve işletme sahipleri parasal durumu yanlış yorumlayabilmektedir.

Yabancı bir ülkede bulunan, gruba bağlı bir yavru şirketin sonuçları kur dalgalanmaları nedeni ile konsolide mali tablolara çok değişik şekilde yansıyabilmektedir.